Καρκίνος Παχέος & Ορθού

Καρκίνος παχέος εντέρου & ορθού

Επιδημιολογικά στοιχεία & Ορισμός

Ο καρκίνος παχέος εντέρου & ορθού (colorectal cancer) ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο στην Ευρώπη μετά από εκείνον του πνεύμονα και υπολογίζεται ότι κάθε τρία λεπτά ένας Ευρωπαίος συμπολίτης μας χάνει την μάχη από το συγκεκριμένο νόσημα.

Προσβάλλει συνήθως άτομα άνω των 40 και κυρίως άνω των 50 ετών, όμως υπάρχουν σημαντικές εξαιρέσεις όπου η νόσος προσβάλλει νέα άτομα και οφείλεται σε γονιδιακή βλάβη. Οι βλάβες στα γονίδια είναι κληρονομικές κι έτσι δεν είναι σπάνιο φαινόμενο να υπάρχουν οικογένειες όπου ο καρκίνος του εντέρου εμφανίζεται σε αρκετά μέλη διαφώρων γενεών.

Ο Καρκίνος παχέος εντέρου & ορθού δεν παρουσιάζει συμπτώματα στα αρχικά στάδια ενώ η πρώιμη διάγνωση σε αρχικό στάδιο είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για μία πετυχημένη θεραπεία. Για αυτό το επιδημιολογικό screening του γενικού πληθυσμού με κολονοσκόπηση έχει οργανωθεί από  πολλές χώρες, δυστυχώς όχι ακόμα στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα μια γενική σύσταση είναι να αρχίζει μετά τα 50 εκτός αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου οπότε μπορεί να ενδείκνυται νωρίτερα. Το 2018, η American Cancer Society έθεσε νέες κατευθυντήριες οδηγίες βάσει νεώτερων δεδομένων και συνιστά την έναρξη του ελέγχου με κολονοσκόπηση στα 45 για άτομα μέτριου κινδύνου.

Ο Καρκίνος παχέος εντέρου & ορθού αναπτύσσεται σε πολύποδες του εντέρου, οι οποίοι με τον χρόνο μεταλλάσσονται σε κακοήθεις όγκους. Η διαδικασία αυτή είναι αργή ώστε να προλαμβάνονται με την κολονοσκόπηση και να αφαιρούνται. Υπολογίζεται ότι χρειάζονται 5-10 έτη για την κακοήθης μετάλλαξη του πολύποδα σε καρκίνο οπότε πραγματοποιώντας την κολονοσκόπηση στην ηλικία των 45-50 ετών και επαναλαμβάνοντας ανά 5 έτη, προλαμβάνουμε τη νόσο σε αρχικά στάδια και αποφεύγουμε την μείζονα χειρουργική αντιμετώπιση.

Προδιαθεσικοί παράγοντες

Η παχυσαρκία, το κάπνισμα και η καθιστική ζωή ευνοούν την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου. Μεγάλο κίνδυνο διατρέχουν όσοι έχουν περισσότερο από ένα άμεσο συγγενή με καρκίνο παχέος εντέρου & ορθού ή πολύποδες. Επίσης εάν ο καρκίνος στο συγγενικό πρόσωπο παρουσιάστηκε σε μικρή ηλικία.
Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου εμφάνισης ορθοκολικού καρκίνου είναι:

1. Η Ηλικία: Ο κίνδυνος εμφάνισης ορθοκολικού καρκίνου αυξάνει με την αύξηση της ηλικίας.
2. Οι Παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής:
   • Η δίαιτα είναι ο πιο σημαντικός περιβαλλοντικός παράγοντας κινδύνου για εμφάνιση ορθοκολικού καρκίνου. Δίαιτα πλούσια σε κόκκινο κρέας (μοσχάρι, αρνί, χοιρινό) και επεξεργασμένο κρέας (Fast Food και κονσέρβες), πλούσια σε λιπαρά ή/και φτωχή σε φυτικές ίνες μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης ορθοκολικού καρκίνου.
   • Η υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ είναι επίσης παράγοντας κινδύνου εμφάνισης ορθοκολικού καρκίνου.
   • Παχυσαρκία: Το αυξημένο βάρος αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση ορθοκολικού καρκίνου.
   • Καθιστική ζωή: Άτομα με μειωμένη φυσική δραστηριότητα έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη ορθοκολικού καρκίνου, ανεξάρτητα από το αν είναι υπέρβαροι ή όχι.
   • Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 αυξάνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου παχέος εντέρου ανεξάρτητα από το αν συνυπάρχει αυξημένο σωματικό βάρος.
   • Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη μεγάλων πολυπόδων στο παχύ έντερο, οι οποίοι αποτελούν γνωστές προκαρκινωματώδεις βλάβες.

Συμπτώματα

Δεν υπάρχουν ειδικά συμπτώματα που να χαρακτηρίζουν μόνο τον καρκίνο του εντέρου και αυτή είναι η μεγαλύτερη δυσκολία. Όλα τα συμπτώματα μπορεί να προέρχονται στο 95% των περιπτώσεων από καλοήθεις και συχνές παθήσεις και μόνο στο 5% από καρκίνο. Η επιλογή των ασθενών που χρειάζονται διερεύνηση δεν είναι πάντα εύκολη και χρειάζεται εξέταση από ειδικό.

Τα συνήθη συμπτώματα είναι

• Αιμορραγία από το ορθό ή και στα κόπρανα
• Αλλαγή συνηθειών αφόδευσης (διάρροια-δυσκοιλιότητα- εναλλαγή των δύο)
• Κοιλιακός πόνος
• Σιδηροπενική αναιμία
• Απώλεια βάρους
• Αίσθημα ατελούς αφόδευσης
• Σε προχωρημένα στάδια ο καρκίνος μπορεί να προκαλέσει στάση ή απόφραξη του εντέρου.  Τα συμπτώματα είναι ο εμετός, η δυσκοιλιότητα, ο περισφιγμένος πόνος και η διάταση (φούσκωμα) της κοιλιάς

Διάγνωση

Η διάγνωση γίνεται συνήθως από ειδικό ιατρό μετά από τη λήψη ιστορικού της υγείας σας, και μετά από διενέργεια διαφόρων διαγνωστικών εξετάσεων όπως είναι η κλινική εξέταση, αναλύσεις αίματος και κοπράνων και η ακτινογραφία θώρακος.  Πιο εξειδικευμένες εξετάσεις μπορεί να ακολουθήσουν όπως η ορθό/ -σιγμοειδοσκόπηση, η κολονοσκόπηση, το υπερηχογράφημα και ειδικότερα το ενδοορθικό υπερηχογράφημα, η αξονική και η μαγνητική τομογραφία.

Σταδιοποίηση

Το στάδιο του καρκίνου παχέος εντέρου & ορθού κατά τη διάγνωση είναι ο σηματικότερος παράγοντας για την επιτυχία της θεραπείας. Η διαδικασία της σταδιοποίησης περιλαμβάνει την διενέργεια αξονικής τομογραφίας κοιλίας-πυέλου-θώρακα και σε καρκίνο του ορθού μαγνητική τομογραφία της πυέλου και ενδο-ορθικό υπερηχογράφημα. Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να γίνουν περισσότερες εξετάσιες όπως PET scan. Η σταδιοποίηση παίρνει κάποιο χρόνο μερικών ημερών, όμως είναι κρίσιμης σημασίας διότι η στρατηγική της θεραπείας διαφέρει ριζικά στα διάφορα στάδια της νόσου. Τα στάδια είναι από Δυσπλασία υψηλού βαθμού ή Σταδιο 0 έως Στάδιο IV.

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου κατατάσσεται στα ακόλουθα στάδια:

• Στάδιο 0. Ο καρκίνος είναι πρώιμος και εντοπίζεται μόνο στο εσωτερικό του επιθηλίου του εντέρου.
• Στάδιο Ι. Ο καρκίνος περιλαμβάνει περισσότερα στρώματα του επιθηλίου του εντέρου
• Στάδιο ΙΙ. Ο καρκίνος έχει επεκταθεί έξω από το τοίχωμα του εντέρου αλλά δεν έχει προσβάλλει λεμφαδένες.
• Στάδιο ΙΙΙ. Εχουν προσβληθεί λεμφαδένες αλλά όχι άλλες απομεμακρυσμένες εστίες.
• Στάδιο ΙV. Υπάρχουν απομεμακρυσμένες μεταστάσεις.

Θεραπεία

Ο καρκίνος του εντέρου – ορθού θεραπεύεται στις περισότερες περιπτώσεις. Η θεραπεία αυτού του είδους καρκίνου είναι στο αρχικό σταδιο (Ι η και ΙΙ) χειρουργική, ενώ στα στάδια ΙΙΙ και IV είναι πολυ-παραγοντική (multi-disciplinary) και περιλαμβάνει και χημειοθεραπεία / ακτινοθεραπεία. Ο συνδυασμός της θεραπείας που χρειάζεται κάθε άρρωστος καθώς και η στρατηγική της, για παράδειγμα με ποιά προτεραιότητα η θεραπεία θα δοθεί πρώτη και ποια μετά είναι ένα πολύπλοκο θέμα το οποίο εξετάζεται κατά περίπτωση από το Ογκολογικό Συμβούλιο. Σε γενικές γραμμές τα τελέυταία χρόνια κερδίζει έδαφος η χρήση της ακτινοθεραπείας γαι τον καρκίνο του ορθού, ιδίως προ-εγχειρητικά (neo-adjuvant therapy).

Ο καρκίνος του εντέρου/ορθού καλό είναι να χειρουργείται λαπαροσκοπικά, εκτός αν υπάρχει αντένδειξη όπως προηγούμενα μεγάλα χειρουργεία η προχωρημένος καρκίνος. Φέρει σημαντικά πλεονεκτήματα όπως:

• ταχύτερη ανάρρωση,
• λιγότερες επιπλοκές λοιμώξεων και
• καλύτερο ογκολογικό αποτέλεσμα.

Μετεγχειρητική παρακολούθηση

Ένα στενό follow-up είναι απαραίτητο για μία αποτελεσματική θεραπεία. Η μετεγχειρητική παρακολούθηση από Ογκολόγο θα διαρκέσει έως και 5 χρόνια.

Θεραπεία της υποτροπής

Κάποιο καρκίνοι θα υποτροπιάσουν. Αυτό δεν σημαίνει πως παραδίδουμε τα όπλα. Εφ όσον είμαστε προετοιμασμένοι για αυτό με στενή παρακολούθηση υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης. Ακόμα και με την ανίχνευση ηπατικών η πνευμονικών μεταστάσεων υπάρχει δυνατότητα επιτυχούς θεραπείας με χημειοθεραπεία και χειρουργείο.